Việt Nam đứng trước thách thức và cơ hội lớn trong làn sóng phát triển AI

Giới chuyên môn đánh giá Việt Nam có nhiều lợi thế để trở thành một “đại bàng” trong cuộc đua trí tuệ nhân tạo (AI) toàn cầu.

Toàn cảnh sự kiện AI4VN 2025 – Nguồn ảnh: Bảo Lâm

Với nguồn nhân lực trẻ, chính sách ủng hộ mạnh mẽ từ Chính phủ và sự tham gia tích cực của các doanh nghiệp, Việt Nam đang có những bước tiến vững chắc. Tuy nhiên, các chuyên gia cũng chỉ ra những rào cản lớn, đặc biệt là về hạ tầng công nghệ và dữ liệu, đòi hỏi cần có sự đầu tư nghiêm túc để không bỏ lỡ “chuyến tàu” AI.

Những đánh giá này sẽ được phân tích sâu hơn tại sự kiện Ngày hội Trí tuệ Nhân tạo Việt Nam AI4VN 2025 với chủ đề “Việt Nam trong cuộc đua AI toàn cầu”, do VnExpress tổ chức vào ngày 26/9 tại Hà Nội. Đây là diễn đàn quan trọng để các nhà quản lý, doanh nghiệp và chuyên gia cùng nhau mổ xẻ cơ hội, đối mặt thách thức và thể hiện quyết tâm đưa Việt Nam trở thành một trung tâm đổi mới sáng tạo trong khu vực.

Cơ hội lớn từ nguồn lực và chính sách

Sau cơn sốt AI bùng nổ vào năm 2022, Việt Nam đã chủ động nhập cuộc, từ việc ban hành các chính sách chiến lược cho đến việc thúc đẩy các viện nghiên cứu và doanh nghiệp phát triển, ứng dụng AI. Giới chuyên gia nhận định Việt Nam hoàn toàn có khả năng cạnh tranh trên quy mô toàn cầu, đặc biệt trong làn sóng AI tạo sinh thế hệ thứ hai.

Theo chia sẻ của Giáo sư Vũ Hà Văn, Giám đốc Khoa học VinBigdata, tại tham luận AI4VN 2024, làn sóng AI đầu tiên đã chứng minh khả năng của AI tạo sinh trong các tác vụ đơn giản. Giờ đây, làn sóng thứ hai sẽ mở ra một kỷ nguyên mới, nơi AI trở thành công cụ không thể thiếu trong các quyết định phức tạp, mang lại cơ hội lịch sử cho các quốc gia đi sau.

Tại Hội thảo khoa học quốc gia về AI diễn ra vào ngày 15/9, Đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Bộ Công an, nhìn nhận AI là công nghệ then chốt, có thể làm thay đổi trật tự toàn cầu. Ông đánh giá tiềm năng phát triển AI tại Việt Nam là rất lớn, dự báo có thể đóng góp tới 80 tỷ USD vào GDP năm 2030 nếu được ứng dụng rộng rãi. Việt Nam hiện đứng thứ hai Đông Nam Á về số lượng startup AI, với hàng trăm công ty đang hoạt động, và khoảng 75% doanh nghiệp Việt đã bắt đầu ứng dụng AI trong hoạt động kinh doanh.

Đại diện FPT cũng khẳng định, Việt Nam đang nổi lên như một trung tâm số toàn cầu nhờ nền kinh tế số phát triển và sự ủng hộ của Chính phủ. TS Bùi Hải Hưng, Phó Chủ tịch Phụ trách Công nghệ của Qualcomm, nhấn mạnh thế mạnh dân số trẻ và nguồn nhân lực phần mềm dồi dào, ước tính từ nửa triệu đến một triệu người, là lợi thế lớn để Việt Nam tự chủ công nghệ.

Về phía chính sách, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhận định AI đang trở thành một loại “hạ tầng trí tuệ” quốc gia, giống như điện hay Internet. Ông khẳng định Việt Nam có đủ điều kiện để nắm bắt cơ hội, tập trung mọi nguồn lực để “AI hóa” và nhân đôi trí tuệ Việt Nam.

Chính phủ Việt Nam đã đưa ra nhiều chính sách cụ thể, từ chiến lược dài hạn đến các bước đi thực thi như xây dựng hành lang pháp lý, thu hút nhân tài. Nghị định 249 mới được ban hành vào ngày 22/9 còn hỗ trợ tiền thuê nhà, thậm chí cấp căn hộ, xe tiêu chuẩn cho các chuyên gia khoa học, công nghệ, thể hiện quyết tâm cao độ trong việc giữ chân và thu hút nhân tài.

Những nỗ lực này đã bắt đầu mang lại quả ngọt. Một số sản phẩm AI của Việt Nam đã tạo được tiếng vang quốc tế, điển hình như mô hình CATI-VLM của Viện Ứng dụng Công nghệ CMC, xếp hạng 12 thế giới về đọc hiểu hình ảnh. Startup AI Hay được Forbes đưa vào danh sách “Asia 100 to Watch”. Gần đây nhất, WoodID của Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông có khả năng nhận diện 260 loại gỗ chỉ trong vài giây, kể cả khi không có Internet.

Những rào cản không thể xem thường

Mặc dù có những bước tiến đáng kể, việc phát triển AI tại Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Theo báo cáo của Amazon Web Services (AWS), mặc dù 18% doanh nghiệp Việt Nam đã triển khai AI, tương đương gần 170.000 công ty, phần lớn chỉ mới dừng lại ở mức cơ bản để tối ưu hóa vận hành, tinh giản quy trình. Chỉ có 9% đạt đến giai đoạn chuyển đổi toàn diện.

Hạn chế lớn nhất được các chuyên gia chỉ ra là hạ tầng công nghệ còn yếu. Việc thiếu dữ liệu lớn, chất lượng cao để huấn luyện các mô hình AI, cùng với hạ tầng tính toán, máy chủ và điện toán đám mây chưa đủ mạnh, đang là rào cản lớn. TS Trần Thế Trung, Viện trưởng Viện nghiên cứu công nghệ FPT, khẳng định “AI tạo sinh không phù hợp với các hạ tầng cũ” và cảnh báo rằng Việt Nam chưa sản xuất được chip tính toán chuyên dụng cho AI.

Trong cuốn sách “Bàn cờ mới”, TS Vũ Lê Thái Hoàng nhận định Việt Nam vẫn còn tụt hậu so với nhiều quốc gia trong khu vực về hạ tầng số. Điều này có thể cản trở việc triển khai các ứng dụng AI phức tạp và quy mô lớn. Ông cũng cảnh báo nguy cơ “chảy máu chất xám” trong lĩnh vực công nghệ, khi nhân lực giỏi có thể tìm kiếm môi trường tốt hơn ở nước ngoài.

Thách thức về chi phí cũng là một vấn đề đáng lưu tâm. Ông Lê Hồng Quang, Tổng Giám đốc Misa, cho biết chi phí ứng dụng AI đối với các doanh nghiệp nhỏ có thể lên tới hàng chục triệu đồng, trong khi họ khó có thể nắm bắt được hiệu quả sử dụng.

Giữa “vòng xoáy cuồng nhiệt” của AI toàn cầu, Giáo sư Nguyễn Xuân Thắng, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, đặt ra nhiều câu hỏi quan trọng: Liệu các nước đi sau có khả năng tự chủ về AI hay sẽ rơi vào thế độc quyền công nghệ của các “ông lớn”? Liệu ai nắm được AI có nắm được vận mệnh quốc gia?

Trung tướng Nguyễn Minh Chính, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội An ninh mạng quốc gia, cũng nhấn mạnh AI có thể trở thành một loại vũ khí, ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh quốc gia. Do đó, việc phát triển AI phải song hành với việc xây dựng các chế tài và điều luật chặt chẽ để đảm bảo công nghệ được ứng dụng đúng hướng, an toàn và bền vững.

Tất cả những vấn đề này sẽ được các diễn giả, chuyên gia hàng đầu trong và ngoài nước thảo luận tại AI Summit: “Vietnam in the Global AI Race” trong khuôn khổ sự kiện AI4VN 2025, hứa hẹn mang đến nhiều góc nhìn mới mẻ và những giải pháp thiết thực cho tương lai AI của Việt Nam.

Độc giả quan tâm có thể tham dự chương trình hoàn toàn miễn phí vào ngày 26/9. Ban tổ chức cũng khuyến khích người tham gia đăng ký trước qua đường dẫn trực tuyến để thuận tiện.

Nguồn tin: AI4VN VnExpress