Robot AI tự quyết và viễn cảnh như phim viễn tưởng

Gần đây, một video lan truyền trên Douyin đã khiến dư luận không khỏi lo ngại về sự phát triển của AI khi ghi lại cảnh một robot thuyết phục 12 robot khác rời bỏ công việc cùng mình. Dù video mang tính thử nghiệm và các hành động đều do con người điều khiển, hình ảnh này đã gợi lên không ít băn khoăn và sợ hãi về tương lai khi robot có khả năng tự ra quyết định.

Trên mạng xã hội, nhiều ý kiến cho rằng mối lo này là hoàn toàn có cơ sở. “Nỗi lo về việc robot và AI vượt tầm kiểm soát không phải chuyện mới, nhất là khi chúng ta từng thấy viễn cảnh này trong các bộ phim Hollywood từ hàng thập kỷ trước”, độc giả Đức Tuân nhận định. “Liệu những kịch bản như trong The Terminator hay Transformers có trở thành hiện thực trong tương lai?”

Nỗi lo này không phải không có cơ sở. Một số trường hợp robot gây thương tích hoặc thiệt mạng cho con người đã từng xảy ra. Năm 2015, một robot công nghiệp tại nhà máy sản xuất phụ tùng ô tô ở Michigan, Mỹ, bị cho là nguyên nhân khiến một nữ kỹ sư thiệt mạng khi nạn nhân bị mắc kẹt dưới cỗ máy tự động.

Theo khảo sát từ Pew Research vào tháng 8 vừa qua, 52% người Mỹ cho biết họ cảm thấy lo lắng hơn là phấn khích trước tác động của AI trong cuộc sống – tỷ lệ này tăng mạnh so với con số 37% vào năm 2021.

Nỗi sợ về robot AI – liệu có quá đáng?

Giới nghiên cứu nhận định rằng hình ảnh robot nổi loạn thường được xây dựng trong phim ảnh, từ The Terminator, The Matrix cho đến I, Robot, đã khắc sâu trong nhận thức của con người về một mối đe dọa tiềm tàng từ AI. Tuy nhiên, các chuyên gia nhấn mạnh rằng nỗi sợ này không mới, con người đã lo lắng về khả năng đồ vật vô tri trở nên có nhận thức từ thời Hy Lạp cổ đại.

Gần đây, những sản phẩm AI tiên tiến như ChatGPT kết hợp với robot hình người đã làm gia tăng mối quan ngại. Theo nhà sử học Adrienne Mayor từ Đại học Stanford, khi AI ngày càng có khả năng xử lý dữ liệu phức tạp, chúng ta không thể luôn kiểm soát được quyết định của chúng. Điều này khiến nhiều người cảm thấy bất an. Một số chuyên gia cho rằng mối đe dọa không đến từ khả năng tự kiểm soát hành động của robot mà là từ sự can thiệp của con người. Hacker có thể chiếm quyền kiểm soát hoặc các nhóm xấu có thể lợi dụng công nghệ AI để tạo nên đội quân robot thực hiện hành vi gây hại.

Liệu AI và robot có thực sự thay thế con người?

Theo báo cáo từ McKinsey, rủi ro hiện tại của AI không nằm ở việc chúng nổi loạn hay tự ý quyết định mà nằm ở việc chúng thực hiện các nhiệm vụ theo cách tuyến tính, thiếu khả năng linh hoạt và lý trí. Trong một ví dụ gần đây, chatbot AI đã đưa ra lời lẽ xúc phạm người dùng, cho thấy tiềm năng gây nguy hiểm từ những phản hồi thiếu tính nhân văn của công nghệ này.

Dù vậy, giới chuyên gia vẫn tin rằng cần tập trung vào việc kiểm soát, quản lý AI hơn là chỉ sợ hãi. Luật pháp cần tiếp tục được điều chỉnh để theo kịp sự phát triển của công nghệ, đảm bảo quyền quyết định cuối cùng thuộc về con người. Theo giáo sư Yann LeCun của Meta, AI có thể sẽ trở nên thông minh hơn con người trong tương lai xa, nhưng để đạt được mức đó vẫn còn rất nhiều chặng đường.