Doanh số ‘khủng’ của Tesla liệu có đủ trấn an nỗi lo về sự ảm đạm của ngành xe điện toàn cầu?

Sự tăng trưởng vượt bậc về doanh số của các hãng xe điện lớn như Tesla trong quý vừa qua chủ yếu đến từ hai mẫu xe chiến lược là Model 3 và Model Y.

Nguồn ảnh: Techlade

Tuy nhiên, giới phân tích nhận định, động lực tăng trưởng đột biến này không hoàn toàn phản ánh sức cầu thị trường, mà đến từ một yếu tố mang tính thời điểm: người tiêu dùng Mỹ đổ xô mua sắm để tận dụng khoản tín dụng thuế liên bang (EV tax credit) dành cho xe điện trước khi chính sách này chính thức hết hiệu lực. Một chuyên gia ước tính, sự kiện chính sách sắp kết thúc đã thúc đẩy Tesla bán thêm khoảng 50.000 xe chỉ trong quý này.

Dù các con số quý có vẻ lạc quan, giới chuyên môn đang tỏ ra lo ngại sâu sắc về bức tranh toàn cảnh của thị trường xe điện toàn cầu trong tương lai gần. Việc chấm dứt tín dụng thuế liên bang được dự báo sẽ tạo ra một cú sốc, dẫn đến sự sụt giảm đáng kể trong tổng doanh số xe điện nói chung. Giới phân tích thậm chí đã đưa ra dự đoán bi quan rằng doanh số toàn cầu của Tesla trong năm nay có thể giảm khoảng 10%, xuống mức 1,6 triệu xe, so với con số hơn 1,8 triệu xe bán được trong năm 2023.

Nghiên cứu mới nhất từ Harris Poll đã minh chứng cho sự thay đổi rõ rệt trong tâm lý người tiêu dùng khi thiếu vắng hỗ trợ tài chính. Khoảng 60% người từng cân nhắc mua xe điện cho biết họ sẽ cần một khoản ưu đãi ít nhất 5.000 USD (tương đương khoảng 125 triệu VNĐ) để xem xét lại quyết định mua xe khi không còn chính sách tín dụng thuế hỗ trợ từ chính phủ. Khoảng 30% sẽ chấp nhận mức ưu đãi từ 2.500 USD đến 5.000 USD (khoảng 62,5 triệu đến 125 triệu VNĐ), và chỉ 11% chấp nhận mức ưu đãi thấp hơn 2.500 USD. Những con số này khẳng định vai trò cực kỳ quan trọng của các ưu đãi tài chính trong việc thúc đẩy quyết định chuyển đổi sang xe điện.

Cùng chung xu hướng tăng trưởng về doanh số nhưng lại đối lập ở thị giá, hãng xe Rivian cũng ghi nhận mức bán hàng đi lên, nhưng cổ phiếu lại sụt giảm mạnh. Lý do là phần lớn doanh số hiện tại đến từ các mẫu xe cao cấp, đắt tiền, giới hạn khả năng mở rộng quy mô thị trường. Hãng này còn phải đối mặt với một thách thức lớn về dải sản phẩm, khi mẫu xe chủ lực R2 (một chiếc crossover cỡ trung được kỳ vọng sẽ tạo đột phá) dự kiến phải đến năm 2026 hoặc 2027 mới được phát hành.

Sự suy thoái tiềm ẩn của thị trường xe điện còn chồng chất lên một vấn đề nhức nhối khác của ngành công nghiệp ô tô: khủng hoảng khả năng chi trả các khoản vay mua xe. Tỷ lệ người mua xe mới phải gánh khoản thanh toán hàng tháng từ 1.000 USD (khoảng 25 triệu VNĐ) trở lên đã tăng gấp bảy lần trong một thập kỷ qua. Cụ thể, từ tháng 1 đến tháng 7 năm nay, khoảng 17% người mua sử dụng tài chính đã cam kết với khoản vay ở mức này, một sự gia tăng đáng báo động so với mức chỉ 2,5% ghi nhận vào năm 2015. Đây là minh chứng rõ ràng cho thấy ngành bán lẻ ô tô đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng về khả năng chi trả của người tiêu dùng.

Trong bối cảnh phức tạp này, ông Andy Mayers từ Cox Automotive đã chia sẻ về trạng thái căng thẳng của thị trường cho vay mua ô tô. Ông nhấn mạnh rằng việc duy trì sự cân bằng giữa khả năng chi trả của người tiêu dùng, rủi ro của bên cho vay và lợi nhuận của đại lý đang trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Ông cũng lưu ý rằng thị trường cho vay đối với phân khúc khách hàng dưới chuẩn vẫn tiếp tục tăng trưởng, buộc các tổ chức cho vay phải áp dụng những điều kiện khắt khe hơn, như yêu cầu bằng chứng thu nhập hoặc nơi cư trú chặt chẽ, để định giá và cấu trúc các khoản vay nhằm kiểm soát rủi ro.

Để giảm bớt gánh nặng chi phí cho người mua và giảm thiểu rủi ro, các bên cho vay đang áp dụng các biện pháp như kéo dài thời hạn vay (extended terms) và chấp nhận tỷ lệ cho vay trên giá trị (LTV) cao hơn. Tuy nhiên, một mối lo ngại lớn được đặt ra là các khoản vay có thời hạn quá dài này có thể tạo gánh nặng tài chính kéo dài và dẫn đến tình trạng vốn chủ sở hữu âm (negative equity) khi khách hàng quyết định bán lại hoặc đổi xe trong tương lai. Trong thời gian tới, các tổ chức cho vay sẽ tập trung ưu tiên vào việc loại bỏ gian lận và nhanh chóng thích nghi với xu hướng người tiêu dùng chuyển dịch sang hình thức tài trợ trực tuyến.