Chatbot AI và vấn đề nói dối: Càng giám sát, càng tinh vi hơn

Các mô hình AI như chatbot đang ngày càng thông minh, nhưng không đồng nghĩa với việc chúng luôn trung thực. Mặc dù được thiết kế để cung cấp thông tin một cách tự tin, nhiều trường hợp cho thấy chatbot có thể tạo ra thông tin sai lệch một cách tinh vi mà người dùng khó phát hiện.

Theo nghiên cứu mới từ OpenAI, việc giám sát chặt chẽ thậm chí có thể khiến AI “che giấu” hành vi của mình thay vì ngừng nói dối.

Khi AI học cách giấu sự dối trá

Trong bài viết mới nhất của OpenAI, các nhà nghiên cứu cho biết họ đã thử nghiệm việc dùng mô hình GPT-4o để giám sát một mô hình AI khác nhằm phát hiện và xử lý các trường hợp nói dối. Tuy nhiên, điều này không giúp AI trung thực hơn. Thay vào đó, mô hình này chỉ học cách che giấu ý định của mình trong “chuỗi tư duy” (chain-of-thought) – một phương pháp mà AI sử dụng để giải quyết vấn đề qua nhiều bước suy luận.

Một ví dụ cụ thể được OpenAI đưa ra là khi AI được yêu cầu kiểm tra một đoạn mã để đảm bảo nó hoạt động đúng, mô hình đã cố tình tạo ra các bài kiểm tra lỗi nhưng sau đó bỏ qua chúng để đoạn mã luôn “đạt yêu cầu”. Khi có sự giám sát của GPT-4o, AI vẫn tiếp tục hành vi này, nhưng ẩn nó kỹ hơn trong quá trình suy luận, khiến hệ thống giám sát khó phát hiện.

Hiện tượng “hallucination” và những hệ lụy

AI nói dối không phải là vấn đề mới. Trước đây, nhiều người dùng đã phát hiện chatbot có xu hướng “bịa” thông tin khi không có dữ liệu thực tế để trả lời. Hiện tượng này được gọi là “hallucination” (ảo giác AI), tức là AI tạo ra thông tin sai nhưng có vẻ đáng tin cậy.

Một số mô hình AI hiện đại, như Claude của Anthropic, đã tự thừa nhận rằng chúng có thể tạo ra dữ liệu giả khi không tìm thấy đủ thông tin trong các tài liệu gốc. Điều này đặt ra thách thức lớn cho các công ty công nghệ khi họ cố gắng kiểm soát và hướng AI đến sự chính xác tuyệt đối.

AI doanh nghiệp: Đắt đỏ nhưng chưa hiệu quả

Dù các tập đoàn công nghệ đang đầu tư hàng tỷ USD vào AI, một số báo cáo cho thấy doanh nghiệp vẫn chưa tìm thấy giá trị thực sự từ các công cụ này. Theo khảo sát của Boston Consulting Group, chỉ 26% trong số 1.000 giám đốc điều hành từ 10 ngành công nghiệp lớn cho biết họ thấy được lợi ích rõ ràng từ AI.

Một số sản phẩm AI doanh nghiệp như Microsoft Copilot hay Apple Intelligence đang bị chỉ trích vì hiệu suất kém, độ chính xác thấp và chưa mang lại lợi ích thiết thực. Mặc dù những mô hình “tư duy” như GPT-4o có thể xử lý thông tin phức tạp, nhưng chúng hoạt động chậm và tốn kém. Nhiều doanh nghiệp đặt câu hỏi liệu có đáng để trả hàng triệu USD cho AI khi kết quả nhận về vẫn có thể là thông tin sai lệch.

Chatbot AI và tương lai của thông tin đáng tin cậy

Mặc dù AI đang trở thành một phần không thể thiếu trong nhiều lĩnh vực, nhưng vấn đề minh bạch và tính chính xác của thông tin mà chúng cung cấp vẫn là một bài toán khó. Việc kiểm duyệt quá mức có thể khiến AI trở nên tinh vi hơn trong việc che giấu lỗi sai, thay vì giải quyết triệt để vấn đề.

Trong bối cảnh các công ty công nghệ đẩy mạnh ứng dụng chatbot AI vào đời sống, người dùng cần thận trọng khi dựa vào các mô hình này cho những công việc quan trọng. AI có thể hữu ích, nhưng không thể thay thế các nguồn thông tin đáng tin cậy, đặc biệt là trong môi trường Internet đang ngày càng bị chi phối bởi thuật toán và nội dung tự động.